Ji Bexdadê Heta Toledo û Google Translate Tercûme


Va xeleka bi destekên Can Tercüme hatiye hazirkirin. Can Tercüme ya merkeza wê li Riha ye, bi kadroyeka oste, bi tecrûbeyên salan, bi erêkirina noter, sondxwarî tercûmeyan dike. Jibo ewraqên resmî û jibo karên din yên tercûmeyê Can Tercüme bi hemî zimanên cîhanê di xizmeta we de ye.

Tarîxçi û teorîsyenên tercûmeyan dibêjin tercûme li her derê di her dewrê de jibo kêrî mijar û meseleyekê were hatiye kirin. Tercûme bi xwe jî, dibêjin ew tarîxçî û teorîsyen, bi qasî telîfê kevn e û meseleyeka enteresan e. 

Alema ilmê wextekê li dora metnên Yûnanî bû ku ew metnên hêla han xerbî têne hesibandin. Sedsala 8an û 9an, piştî Îslamê deng daye û bela bûye pêşketina şerqî jî dîsa li ser wan metnên xerbî çêbûye. 

Eserên wan nivîskarên xerbî yên mîna Aristo û Hipokrat wan çaxan bi destê zanayên ji Sûrîyê hatine tercûmekirin. 

Tercûman ji Sûrîyê çûne Bexdadê, li wir eser tercûme kirine û ew bajar kirine merkezeka mezin a tercûmeyan. 

Piştî pêşveçûna li hêla şerqî sekinîye û Ewrupa careka din ketiye rêka pêşveçûnê, Toledo ya Îspanya ketiye şûna Bexdadê û îcar jî ew dera bo tercûmeyan bûye merkez. 

Li vê merkezê, tercûman rûdiniştine bêyî ku bisekinin vêsa xwe bigirin metnên di zimanê Erebî de werdigerandine ser Latînî.


Bi wan tercûmeyan, metnên Arîsto yên ji Yunanî çûne zimanê Suryanîyan, ji wir ketine zimanê Ereban, û sedsala 12an ji Erebî bûne Latînî. 


Gorey gotina hinek tarîxçî û teorîsyenan sedsala 12an jibo tercûmeyan dewreka zêrî ye û ji tercûmanan re heta niha jî dewreka werga xweş çênebûye. 

Wê sedsalê li Îspanya şopên şerqî û xerbî di ser ziman, kultûr û edetên Misilman, Xiristîyan û Yahudîyan li hev diketine û ji vê lihevketinê tercûmeyên xweş derdiketine. 

Şor wer tê, sedsala 17an û 18an û paşê di sedsalên din de gelek tercûmeyên Quranê çêbûne, lê tercûmeya Rodbertus Ketenensis, ku 1143yan li Toledo hazir kiriye û bi zimanên xerbî tercûmeya pêşî ya Quranê bûye, çend sedsalan tesîr kiriye. Û wek tercûmeyeka serekî û serketî hatiye qebûl kirin. 

Jibo tercûmeyên vê sedsala 21ê wê tarîx rokê çi bêje em niha nizanin, lê ya em zanin vî zemanî dilê tercûmanekî jêhatî hîn jî ti carî li tercûmeyên Google Translate û DeepL rûnane, lazim e ancax ew bi mora xwe, bi sewt û stîla xwe here li metnê vene. 


Omer Faruk Baran

Bo zêdetir malumat tu dikarî li van kitabên hanê binêrî: 

Annemarie Schimmel, Doğu Batı Yakınlaşmaları - Avrupa’nın İslam Dünyasıyla Karşılaşması, Almancadan Çeviren: Hüseyin Ağuiçenoğlu, Avesta Yayınları - 2012 

Theodore Savory, Tercüme Sanatı, Çeviren: Prof. Hamit Dereli, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları - 1994

PIRR TÊNE XWENDIN

Doğan Kılıç Wenda û Wenda Roja Newe

Resim
Kurdên Tirkîyê piştî bêdengîya demdirêj a li dû şikestinên Şêx Seîd û Seyîd Riza serê salên 1960î bi parçek serbestî ra nola ku hêdî hêdî hatibin ser hemd û hişên xwe bi kovar û kitaban, bi gazeteyan jinûve hatine xanê.  Wan salên li dû derbeya eskerî bi rêberîya Musa Anter, Deng , bi ya Edip Karahan, Dicle-Fırat û bi ya Doğan Kılıç jî Roja Newe derketiye.  Ser Deng û Musa Anter, ser Dicle-Fırat û Edip Karahan barek belge hene îro di destê me da, lê ser Doğan Kılıç û Roja Newe malumat heta van salên dawî têm kêm diman û hema bêje ti kesî tiştek nizanibû.  Roja Newe ya Doğan Kılıç di tarîxa Tirkîyê da gazeteya pêşî ye ku bi Kurdî û Tirkî derketiye. Wan salên 1960î di gazeteyên din da jî nivîsên bi Kurdî derketine, lê îbareya Roja Newe xusûsî ew e, gazeteya bi Kurdî û Tirkî.  Gazeteya tek hejmarek derketî û nola Doğan Kılıç wenda sala 2019an li  Milli Kütüphane  ya Enqerê bi xebatên Mutlu Can hat dîtin û li dîjîtalê hat barkirin.  Roja Newe ya sala 1...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>

Bi Halên Tercûmekirinê Hewalên Şiîrekê

Resim
Di karên edebî da îşê tewr bi talûke tercûmekirina şiîran e herhal.  Çinku dema tercûmeya şiîrekê ji zimanê wê ya orîjînal çêdibe jiber şiîrbûnê tercûman bixwaze nexwaze mehne dişikê û rê li ber şaşîyên mezin vedibe.  Loma ez kitabên duzimanî yên şiîran tu dibêjî qey ne jibo xwendina şiîran, lê jibo dîtîna wan şaşîyan dixwînim. Hele hele kitaba duzimanî bi Tirkî û Kurmancî be, û zimanê wê yê tercûme Kurmancî be ji min ra mesele ji şiîrê derdikeve, dibe fersendeka ferhengî ku ez pê peyvên xwe kontrol bikim.  Bi van fikran li  Hal  a Sabri Erdem dinêrim çend ro ne. Kitaba wî şairê Berferatî, ku ji salên 1990î vir va li Almanya ye, Yaqob Tilermenî yê bi çîrok û romanên xwe tê naskirin çerxe Kurmancî kiriye. Dixwînim, dixwînim û di şiîreka kitabê da disekinim, dûr û dirêj didim ber hevdu Kurmancî û Tirkîya wê. uçamadı laz uşağı  gotiye Sabri Erdem,  nefiriya laz uşaxî  gotiye Yaqob Tilermenî, ez bûma minê jî bigota  laz uşaxî  dibêm, min jî ...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>

Mektûba Guhdar D. û Rêya Xewê

Resim
Çi gava xewa min nayê radibim makîneya firaqan dişixulînim. Dengê avê, di makîneyê da dengê guherîna cîye avê, carna dengê ketina firaqekê aramîyê didin min. Îşev jî wer dibe, xew nakeve çavên min. Radibim derdora xwe top dikim, dibêjim qene nebe piçek din jî dibetilim. Qedeh, tebax, kase.. Di her odeyekê da tiştek, derim û têm, derim û têm, û makîne tijî dibe. Pêlî qumçeya makîneyê dikim û mêze dikim ku îşareta parlatici yê sor dibe, îşareta ji bo biriqandina firaqan.  Oxxx dibêm ‘‘Îşekî din jî heye heta ku makîneyê bidim şixulandin, ezê piçek din jî biwestim û rehettir razim.’’ Derim ji bo biriqandina firaqan deterjanê tînim, dikim hundirê makîneyê, qapaxê digirim û didim şixulandin. Ji dengê ewil da, ew dengê gava makîne dest pê dike û avê digire, ez sakîn dibim. Derim balîfeka nerm û betanîyeka tenik tinîm, hema li nêzî makîneyê li ser qoltixê xwe dirêj dikim. Dengê avê te, di nav makîneyê de dizivire, û hêdî hêdî çavên min têne girtin; dengê avê tê, makîne avê davêje ser firaq...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>