Kok û Koçên Çend Kelîmeyên Hanê

Va xeleka bi destekên Can Tercüme hatiye hazirkirin. Can Tercüme ya merkeza wê li Riha ye, bi kadroyeka oste, bi tecrûbeyên salan, bi erêkirina noter, sondxwarî tercûmeyan dike. Jibo ewraqên resmî û jibo karên din yên tercûmeyê Can Tercüme bi hemî zimanên cîhanê di xizmeta we da ye.


Firnecîyên Riha di vê sedsala 21ê da bi sê zimanan nanên xwe difiroşin. Lê rast têm, dibînim, dibihîsim, di danûstandinê da ku mişterî bi Tirkî be ekmek, bi Erebî be xubiz, bi Kurdî be nan li ser zimanê firnecîyan çerx dibe.

Ekmek, xubiz, û nan. Sê peyvên dûr û nêzîk ti eleqeya wan bi hevdu ra tune, tên li ber firneyan li hev dikevin û ser kok û koçên kelîmeyan min dibin ber meseleyên sal û zemanan.

Sala 2014an, wexta Herba Kobanîyê, wexta wê herba giran, di şevekê da bi deh hezaran însan ji hêla Kobanîyê derbazî Sirûcê bûn.

Her du hêl Berazîyên Kurmanc bûn, lê hidûdên serê sedsala 20an li hêla Sûrîyê, Erebî xistibû zimanê Kobanîyê û li hêla Tirkîyê jî Tirkî xistibû zimanê Sirûcê.

Loma zimanên her du hêlan her çiqas bi sentaks, rîtim û refleksên xwe nola hevdu bûn jî di kelîmeyan da car caran ji hevdu pir dûr diketin.

Mesela yekî ji Kobanîyê li Sirûcê dixwest here misteşfê, lê ew peyva hîn nû, cara siftih li guhên Sirûcîyan diket, û wan ancax piştî tarîfê fehm dikir ku qest ji misteşfê, xestexane ye.

Xestexane di eslê xwe da sewt-Farisî bû, lê dîsa jî dûrî misteşf û însanên Kobanîyê bû. Çi bû dûra, ji Kurmancî nexweşxane hat gihîşt hawara însanên her du hêlan bo ew hevdu fehm bikin. 

Sal 2025, niha li Sirûcê, misteşf, xestexane û nexweşxane li ser zimanan çerx dibin û nexweşxane li ber xwe dide ku li her du kelîmeyên din bade, wan derbaz bike.

Li ser zimanê Berazîyên Kobanî û Sirûcê los heye, yek ku li yekî losan dike, mehneya wê yanî yek li yekî hîleyan dike, dixwaze wî bixapîne.

Nivîskar Jan Dost, ku li Kobanîyê mezin bûye, serê salên 2000î ser losê nivîseka enteresan nivîsîbû.

Jan Dost gotibû los a ku li xerbî û şerqî wekî din li ser zimanê ti eşîrê Kurmanc tune, ji Farisî hatiye ketiye zimanê Berazîyan.

Bi xebatên ser kitabên tarîxê û ferhengan Jan Dost qinyat anîbû ser ku di wexta Tîmurleng da 3000 Berazîyên cesûr û jêhatî ji welatê Osmanîyan birine wan waran ku îro di bin kontrola Îranê da ne.

Jan Dost gotibû paşê ew Berazîyên li hêla Îranê heta Merîwanê hatine bi cîh kirin tarûmar bûne, her hinek bi derekê da çûne û hinek ji wan dîsa vegerîyane erdên bav û kalên xwe û wan bi xwe ra ji Farisî peyva losê jî anîne.

Piştî bi sedan salan los êdî ne li xerîb e li Kobanî û Sirûcê, ewqas nas e ku ji hîlebaz û sextekaran ra dibêjin, losçî, filankes î losçî ye.

Omer Faruk Baran

PIRR TÊNE XWENDIN

Bi Halên Tercûmekirinê Hewalên Şiîrekê

Resim
Di karên edebî da îşê tewr bi talûke tercûmekirina şiîran e herhal.  Çinku dema tercûmeya şiîrekê ji zimanê wê ya orîjînal çêdibe jiber şiîrbûnê tercûman bixwaze nexwaze mehne dişikê û rê li ber şaşîyên mezin vedibe.  Loma ez kitabên duzimanî yên şiîran tu dibêjî qey ne jibo xwendina şiîran, lê jibo dîtîna wan şaşîyan dixwînim. Hele hele kitaba duzimanî bi Tirkî û Kurmancî be, û zimanê wê yê tercûme Kurmancî be ji min ra mesele ji şiîrê derdikeve, dibe fersendeka ferhengî ku ez pê peyvên xwe kontrol bikim.  Bi van fikran li  Hal  a Sabri Erdem dinêrim çend ro ne. Kitaba wî şairê Berferatî, ku ji salên 1990î vir va li Almanya ye, Yaqob Tilermenî yê bi çîrok û romanên xwe tê naskirin çerxe Kurmancî kiriye. Dixwînim, dixwînim û di şiîreka kitabê da disekinim, dûr û dirêj didim ber hevdu Kurmancî û Tirkîya wê. uçamadı laz uşağı  gotiye Sabri Erdem,  nefiriya laz uşaxî  gotiye Yaqob Tilermenî, ez bûma minê jî bigota  laz uşaxî  dibêm, min jî ...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>

Doğan Kılıç Wenda û Wenda Roja Newe

Resim
Kurdên Tirkîyê piştî bêdengîya demdirêj a li dû şikestinên Şêx Seîd û Seyîd Riza serê salên 1960î bi parçek serbestî ra nola ku hêdî hêdî hatibin ser hemd û hişên xwe bi kovar û kitaban, bi gazeteyan jinûve hatine xanê.  Wan salên li dû derbeya eskerî bi rêberîya Musa Anter, Deng , bi ya Edip Karahan, Dicle-Fırat û bi ya Doğan Kılıç jî Roja Newe derketiye.  Ser Deng û Musa Anter, ser Dicle-Fırat û Edip Karahan barek belge hene îro di destê me da, lê ser Doğan Kılıç û Roja Newe malumat heta van salên dawî têm kêm diman û hema bêje ti kesî tiştek nizanibû.  Roja Newe ya Doğan Kılıç di tarîxa Tirkîyê da gazeteya pêşî ye ku bi Kurdî û Tirkî derketiye. Wan salên 1960î di gazeteyên din da jî nivîsên bi Kurdî derketine, lê îbareya Roja Newe xusûsî ew e, gazeteya bi Kurdî û Tirkî.  Gazeteya tek hejmarek derketî û nola Doğan Kılıç wenda sala 2019an li  Milli Kütüphane  ya Enqerê bi xebatên Mutlu Can hat dîtin û li dîjîtalê hat barkirin.  Roja Newe ya sala 1...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>

Mektûba Guhdar D. û Rêya Xewê

Resim
Çi gava xewa min nayê radibim makîneya firaqan dişixulînim. Dengê avê, di makîneyê da dengê guherîna cîye avê, carna dengê ketina firaqekê aramîyê didin min. Îşev jî wer dibe, xew nakeve çavên min. Radibim derdora xwe top dikim, dibêjim qene nebe piçek din jî dibetilim. Qedeh, tebax, kase.. Di her odeyekê da tiştek, derim û têm, derim û têm, û makîne tijî dibe. Pêlî qumçeya makîneyê dikim û mêze dikim ku îşareta parlatici yê sor dibe, îşareta ji bo biriqandina firaqan.  Oxxx dibêm ‘‘Îşekî din jî heye heta ku makîneyê bidim şixulandin, ezê piçek din jî biwestim û rehettir razim.’’ Derim ji bo biriqandina firaqan deterjanê tînim, dikim hundirê makîneyê, qapaxê digirim û didim şixulandin. Ji dengê ewil da, ew dengê gava makîne dest pê dike û avê digire, ez sakîn dibim. Derim balîfeka nerm û betanîyeka tenik tinîm, hema li nêzî makîneyê li ser qoltixê xwe dirêj dikim. Dengê avê te, di nav makîneyê de dizivire, û hêdî hêdî çavên min têne girtin; dengê avê tê, makîne avê davêje ser firaq...
DEWAMÊ BIXWÎNE >>>